Yazar: Seyran Şahin

Mayıs 2020 Yeni Ufuk Dergisi Yeni Ufuk Dergisi 2020 

OĞUZ BOYLARINDAN: BEĞDİLİ/BEYDİLİ

Seyran Şahin

Divan-ü Lügat-it-Türk’te Beydili boyu, 22 Oğuz boyu içinde 7. sırada yer almaktadır.   Aynı eserde Beydililerin eşya ve hayvanlarına vurdukları damgaya yer verilmiştir. Ongun(kuş) olarak da “Tavşancıl kuşu” verilmiştir. Kaşgarlı Mahmud bu kuşun değerli bir av kuşu olduğunu ve bu kuşun kaz, ördek, toy kuşu ile bunları yakalayarak eğitildiğini belirtir. XIV. yüzyılda Reşidüddin tarafından kaleme alınan Oğuzname adlı eserde, Beydililerin hükümdar çıkaran beş boydan biri olduğu belirtilmiş olup yine aynı eserde Beydili sözcüğünün “Büyükler gibi Aziz” anlamına geldiği ve Harzemşahlar Devleti’nin Beydililer tarafından kurulduğu ifade edilmiştir. Bahaeddin Ögel ise bu kuşun…

Devamı
Nisan 2020 Yeni Ufuk Dergisi Yeni Ufuk Dergisi 2020 

OĞUZ BOYLARINDAN: KARKIN/KARGIN

Seyran Şahin

“Taşkın ve doyurucu” anlamına gelen ‘Karkın/Kargın’lar, yirmi dört oğuz boyu arasından beşinci sırada yer almaktadır. Karkın boyunun adı ilk olarak Reşidüddin’in eseri Camiü’t Tevarih’te geçmektedir.  Reşidü’d-din, Karkın boyunu Yıldızhan’ın oğulları arasında tanıtırken “ülüş ”ünün (et payı) “sağ umaca”; ongununun(kuş) ise “tavşancıl” olduğunu belirtmiştir. Ve bunlara göre de boyun damgasını işlemiştir. Aynı zamanda Kargın’ın “çok ve doyurucu aş ”mânâsına geldiğini de söylemiştir. Kaşgarlı Mahmud’un listesinde ise Karkınlara ait bir bilgi bulunmamaktadır. Kızık ve Karkın boylarının bu listede olmamasının nedenini Faruk Sümer, bu boyların nüfus kaybına uğramalarına veya alt gruplarından birinin nüfus…

Devamı
Şubat 2020 Yeni Ufuk Dergisi Yeni Ufuk Dergisi 2020 

OĞUZ BOYLARINDAN: SALUR

Seyran Şahin

Oğuzların 24 boyundan biri olan ve Kaşgarlı Mahmud’un ünlü eseri Divan-ü Lügat’it Türk’e göre yirmi iki Oğuz boyunun beşincisi olarak bilinen Salur boyu, “vardığı yerde kılıç ve çomağı ile iş gören” manasına gelir. Bu boy, uzun bir zaman Oğuzeli’nde hüküm sürmüştür. Bu manada Salurlar, hükümdarlığı uzun bir süre yürütmekle beraber kendisinden sonraki boylara da adeta örnek olmuştur. Divan-ü Lügat’it Türk’te boylar hakkında şöyle söylenmiştir: “Birbirini tanımayan iki adam karşılaştıkları zaman selamlaşırsa: “Sen hangi boydansın, senin soyun hangisi, halkın ne idür (raht, aşira, kavim)?” der. Diğeri cevaplar: Benim akrabam(raht) Salgur boyudur(kabile).”…

Devamı
Aralık 2019 Yeni Ufuk Dergisi Yeni Ufuk Dergisi 2019 

OĞUZ BOYLARINDAN: BAYINDIR

Seyran Şahin0 comment

Kaşgarlı Mahmut tarafından Divan-ü Lügati’t-Türk’te “Bayundur” şeklinde üçüncü sırada bahsedilen ve damgasının şekli verilen Bayındır boyu Üçokların Gök koluna mensup bir boydur.  Reşidüddin ise boyun adını “Bayındır” şeklinde göstermiş ve bu ismin “daima nimetle dolu olan yer” mânasına geldiğini belirtmiştir. Yine Reşidüddin’e göre Bayındır, Oğuzlar’ın Üçok kolunun birinci boyu olup ongunu(kuşu) “sungur” ve şölenlerde yiyeceği et payı da koyunun “sol karı yağrını” (sol kürek kemiği) kısmı idi. Bayındır boyunun Türk tarihindeki en mühim rolü, Anadolu’nun fetih ve iskânına katılmasından sonra, Ak-Koyunlu devletini kurmasıdır. Bundan dolayı Ak-Koyunlu hanedanına Türk kaynaklarında “Bayındırlu”…

Devamı
Kasım 2019 Yeni Ufuk Dergisi Yeni Ufuk Dergisi 2019 

OĞUZ BOYLARINDAN: KINIK

Seyran Şahin0 comment

Üçok boylarından olan Kınık boyu, kendi bünyesinde Selçuklu hanedanını kurmuş bir boydur. Reşidüddin, İslamiyet’ten önceki siyasiye ve içtimai mevkilere göre tanzim edilmiş olan boyların listesinde Kınık boyunu sonuncu “şura “olarak vermiştir. Normal boy sıralamasındaki cetvele göre Kınıklar, 81 köy ile Kayı ve Avşar’dan sonra üçüncü sırada yer almıştır. Anadolu’da bulunan yer adlarının büyük bir kısmı Anadolu’nun fethine katılmış olan Kınıklara aittir. Kaşgarlı Mahmut ise Oğuz boyları listesinde Kınıkları ilk sırada göstermiştir. Kaşgarlı Mahmut bu boyu “çağının sultanlarının boyu” olarak belirtir. Kınık boyu, “cürre karcığay” yani “çakırdoğanın erkeği” olarak ongonlarını(kuşlarını) belirlemiştir.…

Devamı
Eylül 2019 Yeni Ufuk Dergisi Yeni Ufuk Dergisi 2019 

OĞUZ BOYLARINDAN: ÇEPNİ

Seyran Şahin0 comment

24 Oğuz boylarından en kalabalık olan boylarından birisi de Oğuz Han’ın altı oğlundan ve aynı zamanda Gök Han’ın dört oğlundan biri olarak sayılan, Üç-Okların Gün Han koluna bağlı “Çepni” boyudur. Gök Han’ın diğer üç oğlu ise Bayındır, Peçenek ve Çavuldur(Çavundur)dur. “Çepni” adı ilk defa büyük Türk bilgini Kaşgarlı Mahmud’un 11. yüzyılda yazdığı Divanu Lügat’it-Türk adlı eserinde geçmektedir. İkinci kez Çepni adının geçtiği eser ise 14. yüzyılın başlarında İlhanlılar’ın başkenti Tebriz’de Vezir Reşideddin’in başkanlığında bir heyet tarafından yazılmış olan cihan tarihi Câmiüt-tevârih’tir. Bu eserde, Oğuz’un vefatından sonra onun yerine Kül Han’ın…

Devamı
Ağustos 2019 Yeni Ufuk Dergisi Yeni Ufuk Dergisi 2019 

AVŞAR BOYUNUN YAŞANMIŞLIKLARINDAN BİZE KALANLAR

Seyran Şahin0 comment

1785-1865 yılları arasında yaşadığı tahmin edilen Dadaloğlu’nun asıl adı Veli’dir. Babası da Dadaloğlu mahlasıyla şiirler yazan Âşık Musa adlı bir şair olarak bilinir. Bazı sosyologlar tarafından süregelen tartışmalardan biri de Dadaloğlu’nun gerçekte hangi boya mensup olduğudur ki bizzat yazdığı şiirleri kendisini çok iyi tarif etmiştir. Kabaktepe asıl yurdum Nadir Şah’tan gelir soyum Koca- Nallı büyük dayım Avşarlık’tan çıktı m’ola   Dadaloğlu’m oldum yetim Nerde kaldı gök-kır atım Melül olan aşiretim Avşarlık’tan çıktı m’ola   Dizelerinde asıl yurdunun Güney Anadolu’nun Toroslar yöresine ait olduğu anlaşılır.   Diyar diyar gezip aslını her…

Devamı
Temmuz 2019 Yeni Ufuk Dergisi Yeni Ufuk Dergisi 2019 

OĞUZ BOYLARINDAN: AVŞARLAR

Seyran Şahin0 comment

“Ölüm adildir: Aynı Haşmetle vurur Şâhı, Geda’yı.”(Avşar Atasözü) Anadolu’da çok kapsamlı bölgelere dağılan Avşarlar, kültürümüzü ve geleneklerimizi ciddi anlamda yaşadığımız çağa taşımıştır. Bir silsile halinde devam eden değerlerimizi, Avşar Boyunda kapsamlı bir şekilde görmek mümkündür. Bozokların Yıldızhan kolunun en ön safhasında yer alan Avşarlar, içinden nice değerler çıkarmıştır. Kendi bünyesinde 21 kol, 174 oymaktan oluşan Avşarların mesken alanlarını incelediğimizde Anadolu’muzda hemen hemen her bölgeye yerleştiklerini görüyoruz. Avşarların yerleşim bölgelerine göre dağılımını 3 ana gruba ayırabiliriz: Anadolu Avşarları, İran ve Azerbaycan Avşarları, Orta Asya’da kalan Avşarlar. Bu üç ana gruptan birincisi…

Devamı
Haziran 2019 Yeni Ufuk Dergisi Yeni Ufuk Dergisi 2019 

OĞUZ BOYLARINDAN: BAYAT

Seyran Şahin0 comment

Bayat, “zengin” anlamında olan “bay” kökünden gelmektedir. Kelime türetildiğinde ise “devletli, nimetli” anlamına gelir. Etimolojik kökene indiğimiz zaman Eski Türkçede “at”, “ıt“ çokluk eki olarak geçer. Oglıt, Ogul (oğlan)’dan geldiği gibi Bayat’ın da “bay” kökeninden geldiği anlaşılır. Teklik açısından değerlendirecek olursak Tarkat(savaşçılar) ve Oglıt(oğlanlar) kelimelerinin teklik biçimi Tarkan(savaşçı) ve Oglan(oğlan) olduğu için “bayat”ın da teklik biçimi “bayan”dır. Avar hanının adı da buradan gelmektedir. Oğuz dilinde ise Uluğ-Bayat (nimeti veren Yaratıcı) olarak geçmektedir. Bayat boyu, cihan fatihi Oğuz Han’ın altı oğlundan biri olan Günhan’ın oğlu Bayat’tan türemiştir. Tarihimize birbirinden kıymetli şahsiyetler…

Devamı