Türkistan’da Bir Bozkurt Enver Paşa, İlyas Kara’nın kaleminden titiz bir çalışma sonucu ortaya çıkmış eseri. İlyas Kara, kitabına başlarken okuyucuya Enver Paşa’yı anlatmadan önce onun yaşadığı zamanı daha iyi anlamamız maksadıyla 15. ve 16 yüzyıllar arası Osmanlı-Rus ilişkilerine ve Rusya’nın Türkistan’a bakışı ile tarihi daha öncesinden başlatarak okuyucuya sunmuştur. Burada Rusların tarih boyunca çeşitli emelleri neticesinde Türk topraklarında gözü olduğu, bir şekilde hedefine ulaşmak için adımlar attığı, Osmanlı döneminde de bu tehditlerin dikkate alınmadığı önemsenmediği, Rusların her fırsatta kendilerine hedef olarak koydukları tarih derslerinde de sıkça duyduğumuz Rusların milli ülküsü olan Karadeniz’e inme sıcak denizlere açılma eylemlerini görmekteyiz. Osmanlı yönetiminde belli dönemlerde Rus tehdidini kavrayan akıllı ve uyanık devlet adamları olsa da çoğu zaman tam tersinin olduğu da belirtilerek durumun değerlendirilmesi için okuyucunun dikkatine sunulmuştur.
Rusların yayılmacı emelleri Türkistan’ı da etkilemiş zamanı ve şartı uygun bulduklarında da hedeflerine ulaşmak için çaba harcamışlardır. Eserin daha sonra ki bölümlerinde Rusların yayılmacı politikalarından rahatsız olan Türklerin durumunu anlatılmaktadır. Eserden, 1916’da Rus Çarının, Türkistanlıları askere alma emri ile isyan kıvılcımları tutuşmaya başladığı çıkarımı yapılmaktadır. Sonrasında Çarlık Rusya’sının yıkılmasında da rol oynayan ayaklanmalardan ve yeni sistem olan Bolşevizm’in tam olarak bilinmemesinden söz ediliyor. Halkın durumundan ise cahil bıraktırılmış olduğu ve aydın zümrenin varlığıyla komünizmin bilinmesi de bu bölümde anlatılıyor.
Sonraki bölümde Korbaşı hareketi başlığı altında, Korbaşı hareketinin doğuşu, gelişimi, çatışmaları ve verilen mücadeleleri Sovyet Rusya ile Korbaşıların yaptığı antlaşma ile sonuçları anlatılıyor.
Enver Paşa’nın hayatı hakkında bilgilerin verildiği bölümde, gençliği, askeri okula gidişi, ittihatçılarla tanışması, Trablusgarp Cephesi, Balkan Harbi, Edirne’nin düşmandan geri alınmasındaki rolü anlatıldıktan sonra Enver Paşa hakkında yazılan eserde olmazsa olmaz; Birinci Dünya Savaşına girişimizde Enver Paşa’nın sevabı ve günahı ve Sarıkamış harekâtı da anlatılıyor. Birinci Dünya Savaşının sona ermesi ile İttihat ve Terakkinin de varlığının sonlanması ve İttihatçıların parlak dönemlerinin bitmesi, İttihatçıların birer birer ülkeden ayrılmaları anlatılmaktadır.
Ülkeden ayrılan ittihatçılar hiç boş kalmamış bu sefer vatan ve Türklük için neler yapılması gerektiği konusunda gittikleri yerlerde fikir yürütmüşler, Enver Paşa dünden bugüne hazırladığı planlarını gerçekleştirmek ve Türkistan’a gitmek için verdiği mücadeleler ile yolculuklarında başına gelen talihsizliklere değiniliyor. Moskova’da dahi boş durmayan Enver paşa, Mustafa Kemal’in Anadolu’da verdiği Türk Kurtuluş Hareketini de yakından takip etmiş. Mustafa Kemal’in başarısız olacağı zamanı beklemiş başarısız olması halinde yeniden ülkesine gelip mücadeleye kaldığı yerden devam etmek için fırsat kollamışsa da Mustafa Kemal’in Sakarya Zaferi ile Anadolu mücadelesi ile ilgili hayalleri ortadan kalkmıştır. Enver Paşa bundan sonra yönünü Türkistan mücadelesine oradaki kurtuluş kahramanlarının Korbaşlarının yanına gitmekte bulacaktır.
Enver Paşa kendini bildi bileli vatan müdafaası, hürriyet aşkı ile dolu olduğundan Anadolu’da mücadele alanı elde edememesinden dolayı Buhara’dan tarih sayfalarına yeniden bir Enver Paşa Destanı yazacaktır. Buhara’da hürriyet kahramanı coşku ile karşılanmış ve bolca taraftar bulmuştur. Enver Paşa’nın Buhara’dan başlayan Bolşeviklere karşı mücadelesi ve yaşadıkları, şahadetine kadar geçen dönemin ardından; Enver Paşa’nın 20. Yüzyıl Türkistan’ının bağımsızlık savaşına etkileri başlıklı bölümde, Enver Paşa’nın Türkistan mücadelesinin amacına neden ulaşamadığı sorusuna yazar kapsamlı bir cevap veriyor. Bu bölümde Enver Paşa’nın vasiyetiyle; okuyucuya mücadele ile geçen ömrün son seslenişine yer veriyor.
Eser geniş bir kaynak taraması ile konusuna hâkim bir yazarın elinden çıkmış Enver paşa ve mücadelesini anlatan güzel bir eser. Esere katkı sunan Hakan İlhan Kurt, Yalçın Karaaslan ve Abdurrahman Gülseren şiirleri ile eserin duygusuna duygu katmayı başarıyor. Enver Paşa için yazılan kitaplar arasında “Türkistan’da Bir Bozkurt Enver Paşa” isimli eser okunup, anlanmayı, kütüphanelerde bulunmayı hak eden bir eser.
KAYNAKÇA
İlyas KARA, Türkistan’da Bir Bozkurt Enver Paşa, Kripto Yayınları, Eylül 2018, Sayfa 223, ISBN: 978-605-4991-94-5